Akne nedir, nasıl ortaya çıkar?
Akne, cildimizdeki gözeneklerden köken alır. Gözenekler, cildimizin sağlığı için çok önemli olan koruyucu yağın (sebum) cilt yüzeyine açılıp ulaştığı yerlerdir. Sebum salgısının miktarı ve yapısı normal olduğunda üretilen yağ sorun oluşturmaz. Ama yağın aşırı üretildiği durumlarda ya da yağın akışkanlığını etkileyecek bir yapı değişikliği olduğunda, yağ ölü hücrelerle beraber bir tıpa oluşturup gözenekleri tıkar. İçeride birikip dışarı atılamayan yağ bakteri üremesi için uygun bir zemin hazırlar ve iltihaplı akne lezyonları ortaya çıkar. Akne lezyonları iyileşirken geride çöküntü şeklinde iz ya da mor lekeler bırakabilir.
Aknenin ortaya çıkmasından klasik olarak dört faktör sorumlu tutuluyor:
✔ Yağ bezlerinin aşırı çalışması
✔ Mikroorganizmalar
✔ Yangı oluşumuna meyil
✔ Kıl kesesinde kalınlaşma
Akneyi tetikleyebilecek faktörler nelerdir?
✔ Hormonlar: Ergenlikle beraber hem kızlarda hem erkeklerde androjen hormon üretimi artar. Androjen hormonların aknenin ortaya çıkmasındaki rolü yağ bezlerinin büyümesine ve aşırı yağ üretmesine sebep olmalarıdır. Kadınlarda androjen hormon düzeylerinin normal değerlerin üzerinde olduğu polikistik over sendromu gibi durumlarda da akne görülebilir.
✔ Genetik faktörler: Şiddetli akne hastalarının aile öykülerine bakıldığında anne ve babalarında da şiddetli akne geçirdikleri bilgisi alınabilir.
✔ Bazı ilaçlar
✔ Kozmetikler: Yağ bazlı kozmetik ürünler gözenekleri tıkayıp sivilce oluşumuna yol açabilir. Su bazlı ürünlerin akneye neden olma olasılığı daha düşüktür. Kozmetik ürünleri ve makyaj malzemelerinin ambalajlarında açıklama kısmında “non comedogenic”, “oil free”, “gözenekleri tıkamaz” ibarelerinden birinin yer alması o ürünün akneye yol açma olasılığının daha düşük olduğunu gösterdiğinden özellikle kapatıcı ürünler kullanmayı seven hastaların tercihlerini bu yönde kullanmaları doğru olur.
Akne lezyonları nasıl olur?
✔ Siyah noktalar: Siyah noktaların sebebi cildin iyi temizlenememesi ya da hijyen eksikliğine bağlı değildir. Ciltte üretilen sebum aslında beyaza yakın renktedir. Gözeneklerde biriken yağ, hava ile karşılaştığında okside olup siyah renk alır.
✔ Papül ve püstüller: Komedon içeriğinin bakterilerle enfekte olması sonucu ortaya çıkan kırmızı iltihaplı kabarıklıklardır
✔ Kist: İltihaplanma daha derinlere ulaşıp daha şiddetli olduğu durumlarda görülür.
Akne kimleri etkiler?
Saygın tıp dergisi Lancet’te 2012’de yayınlanan “Global Burden of Disease” çalışmasına göre akne yeryüzünde en sık karşılaşılan 8. hastalıktır. Her 10 ergenden 9’unu etkiler. Genellikle ergenlik çağına ait bir sıkıntı gibi algılansa da yetişkinlerde de giderek arta sıklıkta bu sorunla karşılaşmaktayız.
Kızlarda erkeklere göre daha erken dönemde ortaya çıkar. Ancak genel olarak erkeklerde kızlardan daha şiddetli seyretme eğilimindedir. Akne problemi yaşayan yetişkinlere bakıldığındaysa kadınların erkeklerden daha sık bu yakınmayla doktora başvurduğunu görüyoruz.
Aknenin olumsuz etkileri nelerdir?
Akne, benlik saygısını ve özgüvenini etkiler. Depresyon, ansiyete, utangaçlık, sosyalleşme güçlüğü ve sosyal inhibisyon gibi psikolojik problemlere yol açar. Bireyin olumsuz yönde etkilenmesi sadece şiddetli akne durumlarında değil “hafif” olarak tanımladığımız aknede de görülebilir. Yapılan çalışmalarda etkili bir akne tedavisi sonrası özgüvenin arttığı, utangaçlık, sıkıntı ve olumsuz beden algısının düzeldiği gösterilmiştir.
Aknede doğru bilinen yanlışlar
Akne, hijyen eksikliğinden kaynaklanmadığı için aşırı yıkamanın akne tedavisinde bir yeri yoktur. Aksine derinin kuruması yağ bezlerinden yağ salgısının daha da artmasına neden olacağı için kurutucu ve soyucu yıkama ürünlerinden kaçınmak daha doğru olur. Nazik, kurutmayan bir yıkama ürünü ile akçam eve gelindiğinde yüzü günün kirinden arındırmak yeterlidir.
Stres akneyi alevlendirebilir mi?
Evet. Özellikle ergenlerde sınav dönemlerinde, erişkin kadın hastalarda da iş stresi ile akne şiddetinde alevlenme görebilir.
Akne tedavisi nasıl olmalıdır?
Burada anlatılanlar akne hakkında güncel bilgiler ışığında derlenmiş notlardır. Akne ve akne izlerinin tedavisi bir Dermatoloji Uzmanının kontrolünde olmalıdır.
Ancak akne ve akne izleri için tedaviye başlamadan önce birkaç önemli noktanın akılda tutulmasında fayda var:
✔ Sihirli değnek gibi bir çözüm ne yazık ki bulunmuyor. Derinin tedaviye yanıtı yavaş olduğundan, sonuç alınabilmesi için sabırlı olunmalı. Başlanan tedavi doktorunuzun tavsiye ettiği süre boyunca düzenli olarak uygulanmalı.
✔ Tedaviden sıkılıp ya da 15-20 günde yanıt alınamadığı için ümitsizliğe kapalıp arka arkaya bir çok farklı ürünü ya da yöntemi denenmemeli
✔ Aynı anda bir çok farklı ürünü birden kullanmak cildi daha da kızartıp tahriş etmekten başka bir işe yaramadığından bundan kaçınılmalı.
✔ Yüzü kurutan, derinin üstündeki koruyucu yağ tabakayı söküp alan yıkama ürünlerinden kaçınılmalı.
Referanslar
✔ Suh DH; Kwon HH. What’s new in the physiopathology of acne? Br J Dermatol], 2015 Jul; Vol. 172 Suppl 1, pp. 13-9
✔ Tan JK; Bhate K, A global perspective on the epidemiology of acne. The British Journal Of Dermatology [Br J Dermatol], ISSN: 1365-2133, 2015 Jul; Vol. 172 Suppl 1, pp. 3-12
✔ Dréno B; Thiboutot D; Layton AM; Berson D; Perez M; Kang S. Large-scale international study enhances understanding of an emerging acne population: adult females. JEADV [J Eur Acad Dermatol Venereol], 2015 Jun; Vol. 29 (6), pp. 1096-106;
✔ Bhate K; Williams HC. Epidemiology of acne vulgaris. Br J Dermatol] 2013 Mar; Vol. 168 (3), pp. 474-85;
✔ Hyuck Hoon KWON, Ji Young YOOI, Jong Soo HONG, JaeYoon JUNG, Mi SunPAI, Dae Hun Suh INVESTIGATIVE REPORT Clinical and Histological Effect of a Low Glycaemic Load Diet in Treatment of Acne Vulgaris in Korean Patients: A Randomized, Controlled Trial Acta Derm Venereol 2012; 92: 241-246
✔ Smith EV; Grindlay DJ; Williams HC. What’s new in acne? An analysis of systematic reviews published in 2009-2010. Clin Exp Dermatol], 2011 Mar; Vol. 36 (2), pp. 119-22
✔ Melnik, Bodo C.; Zouboulis, Christos C. Potential role of Fox O1 and m TORC1 in the pathogenesis of Western diet-induced acne. Experimental Dermatology. May2013, Vol. 22 Issue 5, p311-315.
✔ J. K. L. Tan. Psychosocial Impact of Acne Vulgaris: Evaluating the Evidence. Skin Therapy Letter. 2004;9(7)